Parçalanmış Ailede Çocuk Olmak: Okul Başarısı
Çocuğun fiziksel, sosyal ve psikolojik açıdan sağlıklı bir birey olması ailenin bütünlüğü ve dinamiği ile çok yakından ilişkilidir. Aile üyelerinin birbirlerine ilgi, destek ve şefkat göstermesi çocuğun kendi potansiyelini açığa çıkartabilmesi için uygun bir ortam hazırlar. Ancak ebeveynlerin kaybı, boşanma, tek bir ebeveynle yaşama veya ebeveynlerden birinin tekrar evlenmesi gibi bazı durumlar aile içerisindeki etkileşimi bozarak aile fertleri üzerinde yıpratıcı etkilere neden olabilmektedir. Çocuğun okul başarısı üzerinde ailenin olumlu yönde katkısı olduğunu belirten Braden ve Miller (2007), ebeveynleri eğitim konusunda destek olan çocukların daha motive olduklarını ve ödevlerini daha fazla tamamladıklarını bildirmiştir (aktaran Coyne & Beckman, 2012). Aile ve okul iş birliğinin gerekliliği düşünüldüğünde aile kurumunun dağılmasının çocuğun başarısını nasıl etkileyeceği de bu noktada merak edilen bir konu olmaktadır.
Ebeveynlerinin bilgi ve desteğine ihtiyaç duyan çocuğun okula uyum sağlaması ve başarılı olabilmesi açısından uygun rol model alabileceği ebeveynlerin varlığı oldukça kritiktir. Ailenin varlığı çocuğa özgüven kazandırır ve başarısızlık korkusunu ortadan kaldırmaya yardımcı olarak eğitimdeki başarısının artmasını sağlar. Boşanma, ölüm veya diğer nedenlerden dolayı ayrı yaşayan aileye sahip öğrencilerin not ortalamalarının, bütünlüğü bozulmamış ailede yaşayan çocuklara göre daha düşük olduğu görülmüştür (Alkan, 2018; Şentürk, 2006). Ailesinden birinin kaybını yaşayan bir çocuğun beklediği desteği alamaması ve kendi olan güveninin azalması okuldaki başarısızlığı için olası neden olarak sayılabilir (Lawhon, 2004). Brent ve diğerleri (2012) ani bir şekilde ebeveynini kaybeden çocukların eğitime yönelik daha az istekli olduklarını ve kariyer planlamasında zorlandıklarını belirtmiştir. Yapılan bir meta-analiz çalışmasında zor ve stresli süreçlerden biri sayılabilen ebeveyn boşanmasının ise; çocuğun kişiliğinin gelişiminde, sosyal ilişkilerinde ve okuldaki performansı üzerinde uzun süreli olumsuz etkileri olduğuna ulaşılmıştır (Amato & Keith, 1991). Tek ebeveynin olduğu ailede iki ebeveynli aileye göre ebeveyne yüklenen sorumluluk iki katına çıktığı için çocuğun eğitimine daha az dikkat verilmesi mümkündür. Bu da çocuğun okul başarısının düşmesinde bir diğer neden olarak düşünülebilmektedir (Fotoh, 2021).
Ebeveynleri boşanmış ya da boşanmamış ama ayrı yaşayan çocukların yaşlarına göre okul başarıları incelendiğinde; ilkokul öğrencilerinin en yüksek, ortaokul öğrencilerinin ise en düşük not ortalamalarına sahip olduğu görülmüştür (Erkal,2013). Ortaokul düzeyi ergenlik döneminin başlangıcına ve devamına denk gelmektedir. Kimlik karmaşasının yaşandığı ergenlik döneminde aile parçalanması ve ebeveyn rehberliğinden yoksun kalınması çocuğun eğitim hayatını olumsuz etkileyebilmektedir (Alkan, 2018; Erkal, 2013). Aile ortamı ve okul başarısı arasındaki ilişkiyi inceleyen bir diğer çalışmada ise, ailesiyle yaşamayan veya sürekli çatışmanın olduğu ailede yaşayan çocukların daha fazla zayıf ders notu olduğu görülmüştür. Birbirleriyle yaşadıkları sorunlardan dolayı çocuklarına ilgi göstermeyi ihmal eden ebeveynlerin, onları yeterince motive edememeleri çocukların öğrenmeye dair isteklerini düşürebilmektedir. Potansiyellerini açığa çıkaracak ortam bulamayan çocukların daha düşük performans sergilemesi olasıdır (Şentürk, 2006). Yine bunu destekleyen diğer çalışmalar incelendiğinde; parçalanmış aileye sahip olan çocukların okul idaresinden daha çok uyarı ya da ceza aldıkları, derslerdeki başarı puanlarının ve eğitim seviyelerinin daha düşük olduğu, uyum sorunları yaşadıkları, akranlarıyla iletişim kurmakta zorlandıkları ve derslere katılım oranlarının da parçalanmamış ailelere göre daha az olduğu rapor edilmiştir (Alkan, 2018; Barajas, 2011; Berg ve diğerleri, 2014; Brand ve diğerleri, 2019; Şahin, 2013).
Tüm bunlarla birlikte ailenin parçalanma şekli (boşanma, ölüm; eğer ebeveynin kaybı söz konusuysa çocuğun o ebeveyniyle nasıl bir ilişkisi olduğu, ölümün beklendik mi ani mi gerçekleştiği vs.), ebeveynin boşanmaya sağladığı uyum ile çocuğuna hazırladığı ortam (White, 2014), sosyoekonomik durum ve evliliğin devamlılığı ile ilgili beklentiler gibi çok sayıda değişken çocuklar üzerinde farklı etkilere yol açabilmektedir. Boşanma olasılığı daha düşük olan ebeveynlerin boşanmasının çocukların eğitim başarısı üzerindeki etkisinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Boşanmanın beklenmediği ve görünüşte evliliğin yolunda gittiği ailelerde boşanmalar, çocuklar üzerinde şok etkisi yaratmaktadır. Ancak halihazırda sosyoekonomik zorluklar ve aile içi çatışmalar yaşayan bir çocuk için ebeveynlerinin boşanması sıradan bir olay gibi karşılanabileceği için okul başarılarına da etki etmesi nispeten daha az olacaktır. Diğer bir ifadeyle bu çocuklar için boşanma; zaten stresli hayatlarının bir parçası olan ve hayatlarının akışına yön verecek güçte olmayan bir deneyimden öteye geçmeyecektir (Brand ve diğerleri, 2019).
KAYNAKÇA
https://www.freepik.com/vectors/people”>People vector created by pch.vector – www.freepik.com (http://www.freepik.com/)</a>
Alkan, E. Ö. (2018). Aile parçalanmasının çocuğun okul başarısına etkisi: Trabzon örneği. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4(5), 167-225.
Amato, P. R., & Keith, B. (1991). Parental divorce and adult well-being: A meta-analysis. Journal of Marriage and the Family, 43-58.
Barajas, M. S. (2011). Academic achievement of children in single parent homes: A critical review. The Hilltop Review, 5(1), 4.
Brand, J. E., Moore, R., Song, X., & Xie, Y. (2019). Parental divorce is not uniformly disruptive to children’s educational attainment. Proceedings of the National Academy of Sciences, 116(15), 7266-7271.
Brent, D. A., Melhem, N. M., Masten, A. S., Porta, G., & Payne, M. W. (2012). Longitudinal effects of parental bereavement on adolescent developmental competence. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 41(6), 778-791.
Coyne, R., & Beckman, T. O. (2012). Loss of a parent by death: Determining student impact. International journal of psychology: a biopsychosocial approach, 10, 109-123.
Erkal, C. (2013). Ailesi parçalanmış olan ilkokul, ortaokul ve lise öğrencilerinin çeşitli değişkenlere göre okul başarı düzeylerinin incelenmesi (Kocaeli ili Körfez ilçesi örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sakarya Üniversitesi.
Fotoh, A. J. (2021). Single Parenting and Its Effects on Students’ Academic Performance in Kumba III Municipality, Meme Division, Cameroon. International Journal of Education, Learning and Development, 9(1), 30-41.
Lawhon, T. (2004). Teachers and schools can aid grieving students. Education, 124(3), 559-566
Şahin, Z. D. (2013). Parçalanmış aileye sahip çocukların eğitiminde sınıf öğretmenlerinin karşılaştığı problemlerin belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Şentürk, Ü. (2012). Parçalanmış aile çocuklarının eğitimdeki başarı/başarısızlık durumu (Malatya örneği 2006). Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(29), 105-126.
White, L.B. (2004). The Psychological well-being and academic Achievement of Children raised by Single Parents. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. University of Wisconsin-Stout.
Hazırlayan: Psikoloji Öğrencisi Özge İlhan
