NEUROFEEDBACK NEDİR?
Neurofeedback (Sinir geribildirimi) kişinin beyin dalgalarının görüntülenmesi ve geribildirim yoluyla eğitilmesi sürecidir.
Daha ayrıntılı açıklamak gerekirse, neurofeedback yöntemi Elektroensephalografi (EEG) ile kişinin beynindeki sinirsel aktivitenin (elektrik sinyallerinin) ölçülmesi ve kişiye istenen parametreye uygun geri bildirim sinyalleri gönderilmesine dayanan bir sistemdir. Gerçek zamanlı, görsel ve işitsel geribildirimlerle beyindeki farklı frekanslardaki dalgaları etkileyerek düzenleyici bir rol oynayan bir öğrenme stratejisidir.
KİMLER İÇİN UYGUNDUR?
Her yaş grubu için uygun olmakla birlikte Neurofeedback, genellikle dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, öğrenme bozuklukları (disleksi, diskalkuli), obsesif kompulsif bozukluk, depresyon, kaygı bozuklukları, travma sonrası stres bozuklukları, epilepsi, madde bağımlılığı, otizm ve uyku bozuklukları gibi hastalıklar için kullanılmaktadır.
Aynı zamanda bilişsel performansın, yaratıcılığın ve odaklanmanın arttırılması için sağlıklı bireylerde, sanatçılarda ve sporcularda uygulanmaktadır.
Seans sayısı semptomların şiddetine göre değişim göstermekte olup kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Genellikle haftada 3-5 seanstan, 15-40 seansa kadar uygulanabilmektedir.
NASIL ÇALIŞIR
Uygulama ve Cihaz
Tipik eğitim sırasında, kafa derisine yerleştirilen birkaç elektrot yardımıyla beyin dalgası aktivitesi hakkında geri bildirim sağlanır.
Bu sistemin temelinde edimsel (operant) öğrenme olduğu kabul edilir. Bu öğrenme şekline göre davranışlar sonuçları tarafından şekillenir ve olumlu sonuç alınan davranışın pekiştirme prensibiyle tekrar edilmesi beklenir. Benzer şekilde Neurofeedback yönteminde de hedef bölgede dalgaların istenen aralığa gelmesiyle geri bildirimler gönderilir ve düzenli tekrarlar sayesinde daha sağlıklı beyin dalgası örüntülerinin geliştirilmesi sağlanır. Bu örüntülerin öz-denetleme ile normal fonksiyonuna dönmesiyle sinirsel aktivitenin yanı sıra bilişsel ve davranışsal düzeyde de değişikliklerin görülmesi hedeflenir.
Edimsel koşullanma ile beyin aktivitesini değiştirmeye yönelik hayvanlarla yapılan başarılı çalışmalara paralel olarak, insanlarda elektrofizyolojik beyin aktivitesinin öz-düzenleme ile değiştirilebileceği de aynı yıllarda Kamiya’nın çalışmalarında kişilerin beyinlerindeki alpha aktivitesini düzenleyebilmeleriyle gösterilmiştir (Enriquez-Geppert, Huster & Herrmann, 2017)
Özetle, kişi beyin dalgaları hakkında geribildirim almasıyla onları eğitmeyi ve kontrol etmeyi öğrenerek daha kaliteli bir yaşam sürer.
Beyin Dalgaları
EEG, saniyedeki dalgaların sayısı olan hertz (Hz) cinsinden ritmik aktivite olarak tanımlanmaktadır. Ritmik aktivite hızlarına göre beyin dalgaları şu şekildedir:
- Delta (0-4)
- Teta (4-8)
- Alfa (8-12)
- Smr (12-15)
- Beta1 (15-18)
- Beta2 (18-25)
Delta derin uyku durumu, teta dikkatsizlik, hayal kurma ve uykulu hal, alfa gevşeme, uyanıklık ve tetikte olma ve beta aktif ve dikkatli olma ile ilişkilidir.
NEDEN NEUROFEEDBACK?
Alanında yetkin kişilerin (psikiyatr, psikolog) kontrolünde uygulandığında herhangi bir riski ve yan etkisi olmamasıyla birlikte çalışmalar olumlu sonuçlar alındığını göstermektedir. İlaçlı tedaviye alternatif bir yol olması yönüyle de tercih edilmektedir. Monastra (2002) tarafından yapılan araştırmalar, neurofeedback’in dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda kullanımının, ritalin ve diğer ilaçları kullanmaya gerek kalmadan önemli ölçüde etkisi olduğunu göstermiştir. Gelişmekte bir alan olmakla birlikte çalışmalar yaygınlaşarak devam etmektedir.
Referanslar:
Demos, John N. Getting started with neurofeedback. (2005). New York: W. W. Norton & Company, Inc.
Enriquez-Geppert, Stefanie et al. “EEG-Neurofeedback as a Tool to Modulate Cognition and Behavior: A Review Tutorial.” Frontiers in human neuroscience vol. 11 51. 22 Feb. 2017,doi:10.3389/fnhum.2017.00051 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5319996/
Hammond, D. (2011). What is neurofeedback: An update. Journal of neurotherapy, 15. 305-336.10.1080/10874208.2011.623090 https://www.researchgate.net/publication/254373196_What_is_Neurofeedback_An_Update
Hammond, D. (2005). Neurofeedback Treatment of Depression and Anxiety. Journal of Adult Development, 12.
Kober, Silvia E et al. “Learning to modulate one’s own brain activity: the effect of spontaneous mental strategies.” Frontiers in human neuroscience vol. 7 695. 18 Oct. 2013, doi:10.3389/fnhum.2013.00695 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3798979/
Leslie H. Sherlin, Martijn Arns, Joel Lubar, Hartmut Heinrich, Cynthia Kerson, Ute Strehl & M. Barry Sterman (2011): Neurofeedback and Basic Learning Theory: Implications for Research and Practice, Journal of Neurotherapy, 15:4,292-304 https://www.researchgate.net/publication/235660267_Neurofeedback_and_Basic_Learning_Theory_Implications_for_Research_and_Practice
Micoulaud-Franchi JA, McGonigal A, Lopez R, Daudet C, Kotwas I, Bartolomei F. Electroencephalographic neurofeedback: Level of evidence in mental and brain disorders and suggestions for good clinical practice. Neurophysiol Clin. 2015 Dec;45(6):423-33. doi: 10.1016/j.neucli.2015.10.077. Epub 2015 Nov 6. PMID: 26553293. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26553293/
Moore, N. C. (2000). A review of EEG biofeedback treatment of anxiety disorders. Clinical Electroencephalography, 31(1), 1– 6.
Omejc, Nina et al. “Review of the therapeutic neurofeedback method using electroencephalography: EEG Neurofeedback.” Bosnian journal of basic medical sciences vol. 19,3 213-220. 20 Aug. 2019, doi:10.17305/bjbms.2018.3785 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6716090/
Orndorff-Plunkett, Franklin et al. “Assessing the Effectiveness of Neurofeedback Training in the Context of Clinical and Social Neuroscience.” Brain sciences vol. 7,8 95. 7 Aug. 2017, doi:10.3390/brainsci7080095 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5575615/
Strehl, Ute. “What learning theories can teach us in designing neurofeedback treatments.” Frontiers in human neuroscience vol. 8 894. 6 Nov. 2014, doi:10.3389/fnhum.2014.00894 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4222234/
